Nhân ngày huý nhật Tổ sư khai sơn chùa Linh Phong tục gọi chùa Ông Núi (24-25 tháng Giêng), Trang nhà xin đăng lại bài viết của Trưởng lão Hoà thượng Thích Đỗng Quán về tiểu sử của Tổ sư.
Chùa Sắc tứ Linh Phong – dân địa phương thường gọi là Chùa Ông Núi có tên chữ đầy đủ là “Dũng Tuyền Linh Phong Thiền Viện” tọa lạc trên đồi núi Phương Phi huyện Phù Cát tỉnh Bình Định trên độ cao gần 100m so với mặt nước biển. Địa danh lúc Tổ khai sơn là ấp Phương Phi quận Phù Ly phủ Quy Ninh trạm An Hành thuộc dinh Quảng Nam (năm 1686). Nay thuộc thôn Phương Phi xã Cát Tiến Phù Cát.
Tương truyền rằng niên hiệu Chánh Hòa (1686) Tổ Giám Huyền cùng đệ tử là Ngài Tánh Ban (thường gọi là Lê Ban) theo thương thuyền từ Bắc vào Nam- đến bờ biển Phương Phi thì có sóng to gió lớn – thuyền buộc phải neo vào bờ. Tổ Giám Huyền (huý Như Diệu đời 33 do Tổ Trí Bản từ Trung Hoa truyền sang chùa Bạch Mai Hà Nội) cùng Ngài Tánh Ban nhàn du khắp miền Phương Phi. Nhân thấy quang cảnh địa thế rất thuận duyên cho việc ẩn tu thiền định nên hai Ngài đã sớm chia tay với chủ thương thuyền và Thầy trò ở lại. Ngài Giám Huyền đã chọn ngọn núi đá Phương Phi do hàng ngàn tảng đá lớn nhỏ chất chồng lên nhau mà tạo thành làm nơi dừng chân tụ tập. Dãy núi đá này có nhiều kỳ nham cổ thụ thạch cốc hang động kỳ bí hoang vu. Trên khu rừng núi hoang sơ không dấu chân người này có nhiều thú rừng như voi cọp beo nai vượn trăn rắn… đang sinh sống. Tổ Giám Huyền và Ngài Tánh Ban đã mở đường lên gần đỉnh núi; dừng lại trên một tảng đá lớn cạnh đó là một hang rộng có dòng nước như thác từ trên cao đổ xuống bất tận. Hang này có tên là “Dũng Tuyền Thạch Cốc” (hang đá có nước xối mạnh) là tiền thân của “Sắc Tứ Linh Phong Thiền Viện” (Nhân dân địa phương gọi hang này là “Hang Ông Già”). Dòng nước này lại lao mình vào một hố thẳm khác tưởng chừng như mất dạng nhưng có sự huyền diệu nào đó dòng nước lại lộ diện trước một hang đá khác rộng khoảng 18m2. Người dân gọi đây là “Hang Ông Núi” (Có lẽ “hang Ông Già”. Đây cũng là nơi Tổ Giám Huyền tu tập (hang Ông Núi gọi là hang Ông Già có thể ý nói là hang của Ngài).
Năm Bính Tý (1696) nhằm niên hiệu Chánh Hòa, sau 10 năm ẩn tu ở “Dũng Tuyền Thạch Cốc”, Tổ Giám Huyền vâng sắc chỉ triều đình về tái thiết chùa Quang Minh Hộ Quốc Trường An Quan Tự (nay là chùa Quang Hoa thôn Luật Bình xã Phước Quang, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định). Ngài Tánh Ban một mình ở lại ẩn tu thiền định ở “hang Ông Núi”. Ngài là một bậc đạo cao đức trọng lại có nhiều mật hạnh kỳ bí nên đã lưu lại trong sử sách và truyền thuyết dân gian nhiều huyền thoại nhiệm mầu bất khả tư nghì.
Tương truyền rằng Ngài ẩn tu lâu năm trên dãy núi cao nhiều thú rừng (như voi, cọp, beo, trăn, hưu, vượn…) không liên hệ với dân cư ở vùng ruộng đồng và miệt biển. Người dân thì cũng không có ai dám lên núi. Ngài lột vỏ cây làm y phục (nên người dân gọi Ngài là ông Núi chăng?). Đúng ngọ Ngài dùng một bữa ăn toàn là hoa quả rau củ do vượn voi dâng cúng. Ngài sống chung với thú rừng.
Lúc cần gạo như phục dược, Ngài đem bó củi đặt ở chân dốc. Nhân dân quanh vùng thấy biết đem gạo treo ở một cành cây gần đó cho Ngài. Về đêm, Ngài xuống dốc nhận gạo về hang. Có truyền thuyết kể rằng thỉnh thoảng vượn, gấu, beo thấy gạo biết là của Ngài đã cõng gạo về hang cho Ngài. Trong sách “Địa Dư Bình Định” cụ Bùi Văn Lăng đã có ghi nhận: “Ông Núi hái củi đổi gạo; tu hành đắc đạo!”.
Người dân vùng Phương Phi còn kể lại cho các đời con cháu sau này nghe rằng: Ông Núi còn có hai con cọp trắng ngày đêm ở bên hang luôn giúp ông nhiều việc như hai thị giả trung thành chí hiếu. Đúng như sách “cổ ngữ” có truyền:
Đạo cao long hổ phục
Đức trọng quỷ thần kinh
Đời Chúa Hiếu Võ hoàng đế thứ 2 (1741) niên hiệu Cảnh Hưng vì nghe biết đạo pháp uyên thâm, đức hạnh kỳ bí của Ngài đã sắc chỉ trấn thần Quảng Nam triệu Ông Núi về kinh đô để học hỏi diệu lý đạo pháp. Khi Ông Núi trở về Chúa Hiếu Võ kính phục đức độ đạo hạnh học lực uyên bác của Ngài nên ân tứ một bộ cà sa pháp phục bằng gấm ngọc nạm vàng.
Giờ Tỵ ngày 19 tháng 6 năm Bính Dần (1747) Ngài đã thị tịch tại “hang Ông Núi” thọ 81 tuổi. Hai con cọp trắng “thị giả” của ông nằm trước hang cũng chết sau đó ít lâu. Hai bộ xương đã được dân chúng tôn giữ thờ phụng trong chùa như pháp bảo (đã bị mất trong khoảng 1778 – 1800). Tuy Ngài đã thị tịch nhưng dân trong vùng Phương Phi, Cát Tiến vẫn thường được gặp ông khi trong gia đình có người thân bị đau nặng thập tử nhất sinh hay có bị dịch bệnh. Ông thường đến vào ban đêm đem theo thuốc trị bệnh rồi biến mất vào bóng đêm…
Năm 1826 niên hiệu Minh Mạng thứ 7, nhà vua lâm trọng bệnh và các ngự y đều thúc thủ. Đang đêm nhà vua nằm mộng thấy một nhà Sư mặc đồ bằng vỏ cây ung dung tự tại bước thẳng đến long sàn dâng một bát thuốc, cầm quạt phất ba cái rồi thong dong ra đi. Vua Minh Mạng liền tỉnh giấc mộng thấy trong người an vui như không có bệnh gì. Hôm sau đến buổi thiết triều nhà vua đem câu chuyện nằm mộng kể cho đình thần nghe.
Đương thời, quan trấn thần Quảng Nam tâu cho vua biết vị Sư mặc y phục vỏ cây chính là Ông Núi – Ngài Tánh Ban đã thị tịch cách đây hàng trăm năm ở thôn Phương Phi quận Phù Ly. Niên hiệu Chánh Hòa năm Giáp Thân vua ban “Sắc tứ Dũng Tuyền Linh Phong thiền tự”. Đời chúa Hiếu Ninh hoàng đế niên hiệu Vĩnh Khánh thứ 5 (1733) sắc chỉ ban hiệu Ông Núi là: “Tịnh Giác Thiên Trì Đại Lão Công Thiền Sư”. Chúa Hiếu Võ kính phục đức độ đạo hạnh học lực uyên bác của Ngài nên ân tứ một bộ cà sa pháp phục bằng gấm ngọc nạm vàng. Thế tổ Cao Hoàng đế vâng lệnh Hiếu Khang Hoàng thái hậu sắc chỉ trấn thần bảo quản tự vật chờ lệnh trùng tu.
Vua Minh Mệnh sau khi nghe trấn thần tấu lại sự việc của tiền triều liền sắc chỉ trấn thần đệ nạp cà sa pháp phục của chúa Hiếu Võ đế đã ban cho Ông Núi đem về triều để ngự lãm. Sau truyền y theo kiểu sắm bộ pháp phục cà sa mới phú chuẩn các quan văn ngự y và phú chúc cho cụ Nguyễn Quang Thanh đại diện hoàng tộc đem bộ pháp phục mới đến tại Dũng Tuyền Linh Phong để phụng thờ Ông Núi và cấp 120 nén bạc tái thiết chùa Linh Phong để truy niệm ân đức Ông Núi đã cứu mạng nhà vua qua giấc mộng.
Cũng theo truyền thuyết của địa phương thuở xưa ở vùng Phương Phi có kẻ cõi âm lẫn lộn trong dân chúng đi chợ mua vật dụng. Ai bán đồ nhầm cho họ, nhất là các cô gái mặt trắng duyên dáng thì tiền bán đồ nhận xong thì biến mất. Ông Núi biết được dạy cho dân chúng “cách thử” tiền để tránh được nạn này. Khu chợ ở Phương Phi ngày nay vẫn còn có tên chợ “Cách Thử” (hay Kẻ Thử cùng nghĩa) là một bằng chứng.
Ông Núi – Tổ Thiện Trì Thiền sư Húy Tánh Ban đời 34 đệ tử Tổ Giám Huyền đã đắc đạo thị tịch cách nay đã 274 năm (1746 – 2020) nhưng công hạnh đức độ và nhất là những truyền thuyết về Ngài vẫn mãi mãi còn truyền tụng trong lòng dân chúng với sự tôn kính và ngưỡng mộ . Dân gian có câu ca .
Ai về Bình Định – Phương Phi…
Nhớ ơn Ông Núi quên đi sao đành?
Dạy dân Cách Thử đành rành
Cứu dân tật bệnh chiến tranh thiên thời
Gương Người khổ hạnh còn tươi
Đạo cao đức trọng sáng ngời núi sông!”.
HT Thích Đỗng Quán
Ghi thêm: Mộc Y Sơn Nhân tục gọi Ông Núi - tánh Lê Ban húy Tịnh Giác - hiệu Thiện Trì khai sơn.